Συντήρηση Ψηφιδωτού (Α’)

Κωδικός Μαθήματος:

Π1 6030Α

Semester:

6ο Εξάμηνο

Κατηγορία:

Κατ' επιλογή υποχρεωτικά ( ΜΕ )

Ώρες:

8

Μονάδες ECTS:

9



Καθηγητές Μαθήματος

Στεφάνια Χλουβεράκη

Περιεχόμενο Μαθήματος

Θεωρητικό Μέρος

Τα ψηφιδωτά εξετάζονται πρωτίστως ως ζωτικό και αναπόσπαστο τμήμα της αρχιτεκτονικής ενότητας στην οποία εντάσσονται. Παρά ταύτα, ένας μεγάλος αριθμός ψηφιδωτών έχει αποσπαστεί από τα αρχιτεκτονικά μνημεία και έχει ενταχθεί στην ενότητα των μουσειακών εκθεμάτων δημιουργώντας έτσι μία νέα και σημαντική ενότητα με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά η οποία συνεξετάζεται στα πλαίσια του μαθήματος αυτού. Το θεωρητικό μέρος του μαθήματος περιλαμβάνει τις ακόλουθες ενότητες:

–  Η ιστορική εξέλιξη των ψηφιδωτών – Είδη ψηφιδωτού – Σχέση ψηφιδωτού-αρχιτεκτονικής ενότητας

–  Τεχνολογία και υλικά κατασκευής των επιδαπέδιων και εντοίχιων ένθετων διακοσμητικών συνθέσεων αρχιτεκτονικής επιφάνειας (opus, tesselatum, opus sectile, opus signinum κλπ.)

–  Ανάλυση των ενδογενών και εξωγενών παραγόντων φθοράς

–  Παθολογία τόσο της δομής όσο της επιφάνειας των ψηφιδωτών

–  Καταγραφή και τεκμηρίωση της παθολογίας – μέθοδοι χαρτογράφησης φθορών

–  Ιστορική αναδρομή στην συντήρηση των ψηφιδωτών και αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των υλικών και μεθόδων που έχουν εφαρμοστεί στο παρελθόν

–  Πρώτα σωστικά μέτρα κατά την ανασκαφή ψηφιδωτών

–  Υλικά και μέθοδοι καθαρισμού και στερέωσης ψηφιδωτών in situ

–  Μέθοδοι αποκόλλησης και επανατοποθέτησης ψηφιδωτών in situ.

–  Υλικά και μέθοδοι για την κατασκευή φορητών πλαισίων και την έκθεση ψηφιδωτών σε εκθεσιακούς χώρους

–  Παθολογία ψηφιδωτών που έχουν αποσπαστεί από την αρχιτεκτονική τους ενότητα και έχουν τοποθετηθεί σε φορητές ή μόνιμες κατασκευές σε εκθεσιακούς ή αποθηκευτικούς χώρους

–  Αισθητική αποκατάσταση ψηφιδωτών – Μεθοδολογία και Δεοντολογία

–  Προληπτικά μέτρα προστασίας και προγραμματισμός για την διατήρηση και την διαχείριση των ψηφιδωτών μετά την συντήρηση τους  (maintenance plan) (στέγαση, κατάχωση, έλεγχος και ρύθμιση περιβαλλοντικών συνθηκών)

Εργαστηριακό Μέρος:

Το εργαστηριακό μέρος του μαθήματος περιλαμβάνει τόσο εργαστηριακές ασκήσεις όσο και εφαρμογές σε πραγματικό αντικείμενο:

Α. Εργαστηριακές ασκήσεις

–  Κοπή ψηφίδας με παραδοσιακά και σύγχρονα εργαλεία και κατασκευή δοκιμίων ψηφιδωτού

–  Τοποθέτηση δοκιμίων σε φορητά πλαίσια  – χρήση διαφόρων υποστρωμάτων και αξιολόγηση τους

–  Αποκόλληση ψηφιδωτής επιφάνειας και καθαρισμός παλαιού κονιάματος

–  Μερική αποκόλληση – στερέωση – επανατοποθέτηση

–  Δοκιμές αισθητικής αποκατάστασης και αξιολόγηση των υλικών και μεθόδων

Β. Ασκήσεις σε πραγματικό αντικείμενο

–  Αναγνώριση και χαρακτηρισμός υλικών κατασκευής – τεκμηρίωση στρωματογραφίας

–  Διάγνωση: μελέτη της παθολογίας τόσο της δομής όσο της επιφάνειας των ψηφιδωτών -Χαρτογράφηση φθορών

–  Καταπολέμηση βλάστησης και βιο-διάβρωσης

–  Δοκιμές καθαρισμού ψηφιδωτής επιφάνειας

–  Περιμετρική στερέωση και ενέματα

–  Χαρτογράφηση επεμβάσεων

Σύνταξη μελέτης και προτάσεων, σχεδιασμός δελτίων καταγραφής και επεξεργασία των δεδομένων

 

ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Ο σκοπός του μαθήματος είναι να προετοιμάσει τους σπουδαστές σε θέματα που αφορούν στα πρώτα σωστικά μέτρα, την προληπτική και επεμβατική συντήρηση για την ‘κατά χώραν’ (in situ) αποκατάσταση, και την προστασία επιδαπέδιων και εντοίχιων ψηφιδωτών καθώς και τη συντήρηση και παρουσίαση αποσπασμένων ψηφιδωτών σε περιβάλλον έκθεσης ή αποθήκευσης.

Στην ενότητα αυτή εντάσσονται όλα τα είδη ένθετων διακοσμητικών συνθέσεων αρχιτεκτονικής επιφάνειας: opus tesselatum, opus lapilli, opus sectile, opus signinum, opus figlinum, terrazzo κλπ.  

 

Σκοπός του μαθήματος είναι να προετοιμάσει τους σπουδαστές σε θέματα που αφορούν στα πρώτα σωστικά μέτρα, την προληπτική και επεμβατική συντήρηση για την ‘κατά χώραν’ (in situ) αποκατάσταση, και την προστασία επιδαπέδιων και εντοίχιων ψηφιδωτών καθώς και τη συντήρηση και παρουσίαση αποσπασμένων ψηφιδωτών σε περιβάλλον έκθεσης ή αποθήκευσης.

Στην ενότητα αυτή εντάσσονται όλα τα είδη ένθετων διακοσμητικών συνθέσεων αρχιτεκτονικής επιφάνειας: opus tesselatum, opus lapilli, opus sectile, opus signinum, opus figlinum, terrazzo κλπ.  

Μετά το τέλος του μαθήματος οι φοιτητές θα έχουν αποκτήσει τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες για να:

•         Πραγματοποιήσουν μελέτη κατάστασης διατήρησης σε μωσαϊκό ή μνημείο

•         Τεκμηριώσουν με ακρίβεια τα ψηφιδωτά έργα

•         Μελετήσουν τα υλικά και τα τεχνολογικά χαρακτηριστικά των ψηφιδωτών έργων

•         Προσδιορίσουν και να καταγράψουν μοτίβα καιρικών συνθηκών

•         Προσδιορίσουν τους περιβαλλοντικούς παράγοντες και τις επιπτώσεις τους

•         Αξιολογήσουν την κατάσταση διατήρησης των ψηφιδωτών και τις πιθανές απειλές.

•         Αναλάβουν μια σειρά από διορθωτικές εργασίες συντήρησης στα μωσαϊκά, όπως καθαρισμό, στερέωση, αρμολόγηση, ενσωμάτωση κενών.

•         Συνεργαστούν σε ομάδα συντηρητών και με άλλους επαγγελματίες για την ανάπτυξη ενός βιώσιμου σχεδίου συντήρησης και παρουσίασης των ψηφιδωτών του πεδίου.

•         Δημιουργήσουν τρισδιάστατα μοντέλα των  ψηφιδωτών βάσει εικόνων και να παράγουν ορθοφωτογραφίες.

Δημιουργήσουν ψηφιακά αρχεία που ενσωματώνουν τη φωτογραμμετρική τεκμηρίωση και όλες τις άλλες πληροφορίες που αποκτώνται κατά τη διάρκεια της έρευνας και των επεμβάσεων συντήρησης.

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΦΟΙΤΗΤΩΝ

Γλώσσα αξιολόγησης ελληνική (αγγλική για Erasmus).

Ο τελικός βαθμός αξιολόγησης του φοιτητή διαμορφώνεται κατά 50% από το βαθμό αξιολόγησης του θεωρητικού μέρους και κατά 50% από το βαθμό αξιολόγησης του εργαστηριακού. Αξιολόγηση φοιτητών (100%):

ΘΕΩΡΙΑ (50%): γραπτή εξέταση ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ (50%): – Εργαστηριακή Εργασία και Εργασίες Πεδίου (25%) – Ομαδική Έκθεση / Αναφορά Εργασιών Πεδίου (10%) – Ερωτήσεις Ανάπτυξης Δοκιμίων – Γραπτή Εργασία (7,5%) – Παρουσίαση ανοιχτή σε σπουδαστές και διδάσκοντες του τμήματος (7,5%)

 

ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνική:

Χαραλάμπους Ε., 2012, Τεχνολογία κατασκευής των επιδαπέδιων ψηφιδωτών της Κύπρου

Ασημακοπούλου-Ατζακά Π., 2003, Ψηφιδωτά δάπεδα, Προσέγγιση στην τέχνη του αρχαίου ψηφιδωτού, University Studio Press.

Κολέφας Γ., (1983), Η τέχνη του Ψηφιδωτού, Εκδόσεις ΕΟΜΜΕΧ

Ξενόγλωσση:

Bakirtzis, Ch. (ed.), 2005, Wall and floor mosaics: conservation, maintenance, presentation, Proceedings of the VIIIth Conference of the International Committee for the conservation of mosaics (ICCM), Thessaloniki, 29 October – 3 November 2002, Greece Ben Abed A.(ed), 2006 Stories in Stone, Conserving Mosaics of Roman Africa, Getty Publications, Los Angeles, California, 188 pp. Ben Abed A., 2006, Tunisian Mosaics, Treasures from Roman Africa, Conservation and Cultural Heritage, Getty publications, Los Angeles, California Ben Abed A., (ed.) 2008, Lessons learned: Reflecting on the Theory and Practice of Mosaic Conservation, proceedings of the 9th International Committee for the Conservation of Mosaics, Hammamet, Tiunisia, 29 Nov-3 Dec 2005, Getty publications, Los Angeles, California Blanc P., Blanc-Bijon, V., 2003, Les mosaïques: conserver pour présenter? VIIème conférence du Comité international pour la conservation des mosaïques, International Committee for the Conservation of Mosaics (ICCM), 22-28 Novembre 1999, Arles, France Bowersock G. W., 2006), Mosaics as History, The Near East from Late Antiquity to Islam, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts, London, UK. Dunbabin, K. M. D., 2001, Mosaics of the Greek and Roman World, Cambridge University Press De la Torre, M (ed). 1998, The conservation of archaeological sites in the Mediterranean region, (Symposium Proceedings), Getty Publications Jobst, W., Erdal, B., Gurtner C., (1997), Istanbul The Great Palace Mosaic, Arkeoloji ve Sanat Yayinlari, Turkey, 96 pp. Jokiletho J., (2005), A History of Architectural Conservation, D. Phil Thesis, University of York, England, Institute of Advanced Architectural Studies, 1986, recomposed in PDF format, February 2005. www.iccrom.org/pdf/ICCROM_05_HistoryofConservation00_en.pdf Michaelides, D., (2003), Mosaics make a site: the conservation in situ of mosaics on archaeological sites, Proceedings of the VIth Conference of the International Committee for the Conservation of Mosaics (ICCM), Nicosia, Cyprus 1996, ICCROM, GETTY, ICCM MOSAICS No1, 1978, Mosaics, Deterioration and conservation, Proceedings of the first International Symposium on the Conservation of Mosaics, Rome, 2 – 5 November 1977, ICCROM, Rome. – Συναφή επιστημονικά περιοδικά: – Conservation and Management of Archaeological Sites, Taylor & Francis – Journal of Cultural Heritage, Elsevier – Journal of Archaeological Science, Elsevier