Περιβάλλον Μουσείου και Προληπτική Συντήρηση

Περιεχόμενο Μαθήματος

Θεωρητικό Μέρος

Μελέτη και κατανόηση του μουσειακού και μνημειακού περιβάλλοντος.

α. Περιβαλλοντικές παράμετροι μουσείων και αρχαιολογικών χώρων:

• υγρασία,
• θερμοκρασία,
• ακτινοβολίες,
• ατμοσφαιρική ρύπανση,
• δονήσεις.

Διαδικασίες λειτουργίας και επίδρασης των περιβαλλοντικών παραμέτρων στα Αντικείμενα της Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Μορφές διάβρωσης στα υλικά κατασκευής των Αντικειμένων της Πολιτιστικής Κληρονομιάς από τις επιδράσεις αυτών των παραμέτρων.

Όργανα μέτρησης και μέθοδοι ρύθμισης των περιβαλλοντικών αυτών παραμέτρων.

β. Ανθρώπινη δραστηριότητα.

γ. Φυσικές καταστροφές.

Προληπτική Συντήρηση

1. Αρχές Προληπτικής Συντήρησης – Ερμηνεία – Στρατηγικές
   Διευκρίνιση βασικών εννοιών και όρων και εισαγωγή των σπουδαστών στις αρχές και στην συλλογιστική των διαδικασιών της προληπτικής συντήρησης. Ανάπτυξη των θεμάτων με τα οποία πραγματεύεται η προληπτική συντήρηση και του τρόπου με τον οποίο αυτά τα θέματα αντιμετωπίζονται στο πλαίσιο μιας σωστά οργανωμένης επιχείρησης (Σχεδιασμός προγράμματος πρόληψης).
2. Κτίριο και περιβάλλον πολιτιστικών τεκμηρίων
   Οι σπουδαστές θα κατανοήσουν την λειτουργία του κτιρίου ως πρώτη ασπίδα προστασίας για την διατήρηση των συλλογών. Επιπλέον, θα μελετήσουν θέματα και διαδικασίες περιβαλλοντικής διαχείρισης (εξέταση των παραγόντων που επηρεάζουν το περιβάλλον των πολιτιστικών τεκμηρίων, εφαρμογή και ερμηνεία περιβαλλοντικού ελέγχου, κατάλληλες στρατηγικές περιβαλλοντικής διαχείρισης).
3. Διαχείριση συλλογών
   Οι σπουδαστές θα κατανοήσουν τις αλλαγές που υφίστανται τα υλικά κατασκευής των αντικειμένων σε σχέση με τους συλλογικούς κινδύνους και τις μεθόδους διαχείρισης αυτών των αλλαγών μέσα από το πρίσμα της προληπτικής συντήρησης. Επιπλέον θα αναλυθεί η σημασία της καταγραφής και τεκμηρίωσης των συλλογών καθώς και της μελέτης και αξιολόγησης της κατάστασης διατήρησης των αντικειμένων (σύνταξη απαραίτητων δελτίων) στην ερμηνεία αιτιών φθοράς και εξάλειψης αυτών.
4. Έκθεση-Αποθήκευση
   Εξετάζεται ο σχεδιασμός των μουσειακών εκθεσιακών χώρων όσον αφορά στον προγραμματισμό και οργάνωση για την υλοποίηση μιας μουσειακής έκθεσης, στους ασφαλείς τρόπους παρουσίασης των εκθεμάτων, στην δημιουργία κατάλληλων συνθηκών έκθεσης, στην ασφάλεια, στην καταλληλότητα των υλικών κατασκευής.
   Επιπλέον, στην ενότητα αυτή θα αναπτυχθούν οι προδιαγραφές και η μεθοδολογία για τον κατάλληλο σχεδιασμό ή την αναδιοργάνωση αποθηκευτικών χώρων όπως π.χ. θέματα χωροθέτησης, λειτουργικότητας, στήριξης – συσκευασίας – προστασίας αντικειμένων, εύρεσης πληροφοριών, ευκολίας πρόσβασης, τυπολογίας αποθηκευτικού εξοπλισμού, ασφάλειας.
5. Μετακίνηση- Μεταφορά πολιτιστικών τεκμηρίων
   Επισημαίνονται οι πολλαπλοί κίνδυνοι που απειλούν ένα έργο κατά την μετακίνησή του, είτε εντός είτε εκτός ενός μουσειακού περιβάλλοντος (διαδικασία δανεισμού), καθώς και οι κατάλληλες διαδικασίες για την επίτευξη μιας ασφαλούς μετακίνησης (Διαδικασίες χειρισμού των αντικειμένων – Συσκευασία – Τρόποι μεταφοράς κτλ).
6. Σχεδιασμός προγράμματος ετοιμότητας και αντιμετώπισης καταστροφών
   Θα αναπτυχθεί το γενικό πλαίσιο σχεδιασμού κατάλληλων στρατηγικών με σκοπό την μείωση ή την εξάλειψη της πιθανότητας εμφάνισης μιας καταστροφής, την ελάττωση των φθορών στις συλλογές και την προετοιμασία σε ένα επείγον περιστατικό. Θα δοθούν πληροφορίες για την ανάλυση και διαχείριση κινδύνων, για τα μέτρα πρόληψης, προετοιμασίας και αντιμετώπισης καταστροφών.

Εργαστηριακό Μέρος

1. Τεχνικές μέτρησης-παρακολούθησης των παραμέτρων του περιβάλλοντος
2. Μέθοδοι αξιολόγησης των αποτελεσμάτων και συσχέτισής τους με την κατάσταση διατήρησης των αντικειμένων.
3. Ταυτοποίηση των υλικών κατασκευής των αντικειμένων – φθορές εξαιτίας ακατάλληλων περιβαλλοντικών συνθηκών.
4. Τεχνικές επισκόπησης για την αξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης των αντικειμένων της συλλογής.
5. Μελέτη περιπτώσεων (case studies).

Μαθησιακά Αποτελέσματα

• Ευαισθητοποίηση σε θέματα πρόληψης φθορών.
• Προώθηση της διεπιστημονικότητας και της εμπλοκής και άλλων ειδικοτήτων στον τομέα του πολιτισμού.
• Εκμάθηση όλων των άμεσων ή έμμεσων παραγόντων και συνθηκών φθοράς που απειλούν την ακεραιότητα των πολιτιστικών τεκμηρίων.
• Αξιολόγηση, με την βοήθεια τεχνικών, της υφιστάμενης κατάστασης με σκοπό την διάγνωση αιτιών φθοράς και κατ’ επέκταση την εφαρμογή μέτρων πρόληψης.
• Ανάλυση, ταυτοποίηση και διαχείριση πραγματικών και δυνητικών κινδύνων.
• Ανάλυση και ερμηνεία δεδομένων και σχεδιασμός λύσεων βασιζόμενων στην προηγούμενη πληροφόρηση.
• Κατανόηση προτύπων – κανόνων – προδιαγραφών που εξασφαλίζουν ασφαλείς συνθήκες διατήρησης.
• Τεχνικές γνώσεις που αφορούν σε μηχανήματα – εξοπλισμό – υλικά κατασκευής.
• Εφαρμογή μεθοδικών και συστηματικών ενεργειών για την πρόληψη πιθανοτήτων και την μεθόδευση καταστάσεων, πριν διαπιστωθούν οι ανάγκες.
• Σχεδιασμός προγράμματος πρόληψης.
• Σφαιρική μεθοδολογία προσέγγισης για την επίτευξη του στόχου «Διατήρηση πολιτιστικής κληρονομιάς».

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΦΟΙΤΗΤΩΝ Γλώσσα αξιολόγησης: Ελληνική Ο τελικός βαθμός αξιολόγησης του φοιτητή διαμορφώνεται κατά 50% από το βαθμό αξιολόγησης του θεωρητικού μέρους και κατά 50% από το βαθμό αξιολόγησης του εργαστηριακού. Αξιολόγηση φοιτητών (100%): ΘΕΩΡΙΑ (50%): Ερωτήσεις σύντομης απάντησης ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ (50%): Γραπτή εργασία ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ελληνική : Κοντού Ε., Κοτζαμάνη Δ., Λαμπρόπουλος Β. (1995). Γυαλί, Τεχνολογία Διάβρωση και Συντήρηση. Αθήνα. Λαμπρόπουλος Β. (2022). Μνημεία και Πόλεμος. Αθήνα. Λαμπρόπουλος Β. (2021). Μνημεία και έργα τέχνης και η καταστροφή τους. Αθήνα. Λαμπρόπουλος Β. (2020). Προληπτική Συντήρηση Μνημείων και Έργων Τέχνης. Αθήνα. Λαμπρόπουλος Β. (2019). Συσκευασία και Μεταφορά Έργων Τέχνης και Αρχαιοτήτων. Αθήνα. Λαμπρόπουλος B.N. (2004). Περιβάλλον Mνημείων, Mουσείων και Aρχαιολογικών Xώρων, Αθήνα. Λαμπρόπουλος Β. (1993). Κεραμικά, Τεχνολογία Διάβρωση και Συντήρηση. Αθήνα. Λαμπρόπουλος Β., Μανέτα Χ. (1993). Πορσελάνη, Τεχνολογία Διάβρωση και Συντήρηση. Αθήνα. Μπουχέλος Κ. (1991). “Πρόληψη και προστασία των ειδών μουσείου από έντομα”, Πρακτικά Συνεδρίου Συντήρησης Λαογραφικών Αντικειμένων, Αθήνα. Ξενόγλωσση : Ashley – Smith J. (2000). “Museum lighting – who is it for?” Museum Practice, Issue 14, Vol. 5, No 2, p. 46 – 48. Bandes S. J. et al. (1984), Caring for Collections: Strategies for Conservation, Maintenance Documentation, (AAM). Bradley S., (1990), Guide to the Storage, Exhibition & Handling of Antiquities, Ethnographia & Pictorial Art, (BMP). Brimblecombe P. and Ramer B. (1983). “Museum display cases and the exchange of water vapour”, Studies in Conservation 28, No 4, p. 179 – 188. Camuffo D. (1998). Microclimate for cultural heritage, Ed. Elsevier. Cassar Μ. (1984). “Air pollution levels in air-conditioned and naturally ventilated museums: A pilot study”, ICOM, Committee for Conservation, 12th Triennial Meeting, p. 31 – 37, Lyon. Cassar Μ. (1984). “Proposal for a typology of display case construction designs and museum climate control system”, ICOM, Committee for Conservation, 7th Triennial Meeting, Copenhagen. Lampropoulos V. (2022). Βioclimatic Μuseums. Athens. Lampropoulos V. (2021). Monuments and Works of Art and their Destruction. Athens. Lampropoulos V. (2020). Preventive Conservation of Monuments and Works of Art. Athens. Lampropoulos V. (2019). Packing and Transportation of Works of Art and Antiquities. Athens. Lampropoulos V. (2003). Environment of Monuments, Museums and Archaeological Sites. Athens. Lampropoulos V. (2003). Environment of Monuments, Museums and Archaeological Sites. Athens. Lampropoulos V. (1996). Ceramics, Technology Erosion and Conservation. Athens. Lampropoulos V. (1995). Glass, Technology Erosion and Conservation. Athens. Lampropoulos V., Maneta Ch. (1993). Porcelain, Technology Erosion and Conservation. Athens. Thomson G. (1986). The Museum Environment, Ed. Butterworth – Heinemann. Pye, E. (2001). Caring for the Past – Issues in Conservation for Archaeology and Museums. London: James & James Ltd.