Συντήρηση Λαογραφικών Συλλογών

Περιεχόμενο Μαθήματος

Θεωρητικό Μέρος

Εισαγωγή στη δομή, στη χημική σύσταση και στις ιδιότητες οργανικών υλικών (π.χ. ύφασμα, κέρατο, ελεφαντόδοντο, οστά, δέρμα,  ξύλο, ψαθί, σκοινί κ.λπ.). και ανόργανων (π.χ. μέταλλο, κεραμικό, γυαλί κ.λπ.) που συναπαρτίζουν τα αντικείμενα  λαογραφικών συλλογών.

Εισαγωγή στις τεχνικές και στα υλικά κατασκευής των εν λόγω αντικειμένων.

Στοιχεία για τους κύριους μηχανισμούς φθοράς (φυσικοχημική, βιολογική κ.λπ.) των παραπάνω υλικών  για τις μεθόδους διάγνωσης και τις μεθόδους αντιμετώπισης αυτών.

Δεοντολογία συντήρησης / αποκατάστασης, λαογραφικών συλλογών

Εισαγωγή στις μεθόδους και στα υλικά συντήρησης: (καθαρισμός, απολύμανση, στερέωση, συγκόλληση, συμπλήρωση, χρωματική αποκατάσταση)

Στοιχεία προληπτικής  συντήρησης, αποθήκευσης και έκθεσης.

Αρχές μεθοδολογίας συντήρησης για σύνθετα αντικείμενα.

 

Εργαστηριακό Μέρος

Στο πλαίσιο του εργαστηριακού μέρους του μαθήματος οι φοιτητές θα γνωρίσουν τα υλικά τεκμήρια του λαϊκού πολιτισμού και το ερμηνευτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αυτά συνιστούν τις λαογραφικές συλλογές, μέσα από επισκέψεις/αυτοψίες συγκεκριμένων μουσειακών συλλογών.

Συγκεκριμένα:

• Μέθοδοι μικροσκοπικής/μακροσκοπικής  εξέτασης για τη ταυτοποίηση υλικών κατασκευής ξύλου, δέρματος, οστών και κεράτων, ελεφαντόδοντου, υφάνσεων και φυσικών ινών, μετάλλων
• Καταγραφή διαφόρων τύπων φθοράς που συναντώνται σε ποικίλα υποστρώματα
• Αξιολόγηση της κατάστασης διατήρησης μικτών αντικειμένων που παρουσιάζουν διαφορετικά υλικά κατασκευής (condition survey)
• Επίδειξη ενδεικτικών εργασιών συντήρησης σε case studies που συναντώνται σε λαογραφικά αντικείμενα
• Εκμάθηση και εφαρμογή υλικών και μεθόδων αποθήκευσης

Μαθησιακά Αποτελέσματα

Σκοπός του μαθήματος είναι η κατανόηση της φύσης, της τεχνολογίας κατασκευής, των παραγόντων φθοράς και των παραγόντων  που πρέπει να συνεκτιμώνται για την προληπτική και επεμβατική συντήρηση των υλικών τεκμηρίων λαϊκού Πολιτισμού, που αποτελούν τις συλλογές κατά βάση των λαογραφικών μουσείων. Τα αντικείμενα αυτά είναι, είτε προϊόντα καλλιτεχνικής ενόρασης (έργα λαϊκής τέχνης με την γνωστή τυπολογική διαίρεση τους σε ξυλόγλυπτα, κεντήματα-υφαντά , νεότερα κεραμικά και γυάλινα αντικείμενα, κοσμήματα κ.λπ.), είτε παράγωγα πρακτικής αναγκαιότητας συνδεδεμένα με μία οικονομική, επαγγελματική ή γενικότερα βιοτική πραγματικότητα. (εργαλεία,  όπλα, είδη ένδυσης, χρηστικά αντικείμενα κ.λπ.). Χαρακτηρίζονται από συνθετότητα όσο αφορά στα υλικά κατασκευής και διακόσμησης τους,  αποτελούν ιστορικά, κοινωνικά και πολιτισμικά τεκμήρια  και δεν αποτελούν προϊόντα ανασκαφής.

Μέσα από αυτό το μάθημα ο φοιτητής αποκτά τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες για να εστιάζει στα προβλήματα που απορρέουν από την συνθετότητα των υλικών που συναπαρτίζουν τις εν λόγω συλλογές και συνδέονται με τους μηχανισμούς αλλοίωσης και τις μεθόδους συντήρησής τους. Επιπλέον, δίνεται έμφαση στο να κατανοήσει ο φοιτητής ότι τα αντικείμενα αυτά αποτελούν αναπόσπαστο μέρος ενός ευρύτερου συνόλου και ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπίζονται από πλευράς προληπτικής συντήρησης, επεμβατικής συντήρησης και αποκατάστασης.

Ο  τελικός στόχος,  με βάση τα παραπάνω, είναι ο  φοιτητής να είναι  σε θέση να αντιληφθεί την μεθοδολογία συντήρησης/αποκατάστασης αντικειμένων λαογραφικών συλλογών με στόχο τη διατήρηση της φυσικής, ιστορικής και αισθητικής ακεραιότητας των αντικειμένων. Επίσης να είναι σε θέση να διαχειριστεί το σύνολο των αντικειμένων (εντός του συγκεκριμένου ερμηνευτικού πλαισίου της συλλογής) με στόχο τη μεγιστοποίηση της προστασίας τους από βιοτικούς και αβιοτικούς παράγοντες φθοράς.

Με την ολοκλήρωση του μαθήματος, οι φοιτητές θα μπορούν να κατανοήσουν, σε πρώτο επίπεδο:

• Τη δομή, τις ιδιότητες  και τις  τεχνικές κατασκευής των υλικών των τεκμηρίων λαϊκού Πολιτισμού, που αποτελούνται κατά βάση από οργανικά υλικά (ύφασμα, κέρατο, ελεφαντόδοντο, οστά, δέρμα,  ξύλο, ψαθί, σκοινί κ.λπ.) ή  ανόργανα (μέταλλο, κεραμικό, γυαλί κ.λπ.)  τα οποία πολλές φορές  συνυπάρχουν στο ίδιο αντικείμενο.
• Τα κύρια αίτια φθοράς των προαναφερθέντων υλικών και τις μεθοδολογίες διάγνωσης αυτών.
• Τη μεθοδολογία συντήρησης των αντικειμένων στο πλαίσιο του μουσειακού ερμηνευτικού τους ρόλου.

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΦΟΙΤΗΤΩΝ

Η αξιολόγηση των φοιτητών γίνεται στην Ελληνική γλώσσα (και για τους φοιτητές Erasmus στην Αγγλική). Ο τελικός βαθμός αξιολόγησης του φοιτητή διαμορφώνεται κατά 50% από το βαθμό αξιολόγησης του θεωρητικού μέρους και κατά 50% από το βαθμό αξιολόγησης του εργαστηριακού.

Αξιολόγηση φοιτητών (100%):

Θεωρητικό μέρος (50%): γραπτή εργασία που μπορεί να περιλαμβάνει απαντήσεις σε ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών και ερωτήσεις σύντομης απάντησης ή/και με ενδιάμεση εξέταση προόδου.

Εργαστηριακό μέρος (50%): μέσω εξατομικευμένης παρακολούθησης των φοιτητών κατά τη διάρκεια των εργαστηριακών ασκήσεων, ομαδικών και ατομικών εργασιών και παρουσιάσεων, γραπτών απαντήσεων σε ερωτήσεις πολλαπλών επιλογών ή προφορική εξέταση. Τα κριτήρια αξιολόγησης αποτιμούν το βαθμό επίτευξης των μαθησιακών στόχων του μαθήματος για κάθε φοιτητή.

Προτεινόμενη Βιβλιογραφία

Appelbaum, B., 2007. Conservation treatment methodology. Oxford: Butterworth Heinemann. Bandes S. J. et al. (1984), Caring for Collections: Strategies for Conservation, Maintenance Documentation, (AAM) Barovier Mentasti, R.B., et al., (eds) 2003. Glass throughout time: history and technology of glassmaking from the ancient world to the present. Milan: Skira Boersma F., Brokerhof A., S. van den Berg & J. Tegelaers. (2007), Unravelling Textiles – A Handbook for the Preservation of Textile Collections, Archetype Bradley S., (1990), Guide to the Storage, Exhibition & Handling of Antiquities, Ethnographia & Pictorial Art, (BMP) Buys, S. & V. Oakley. 1993. The conservation and restoration of ceramics. London: Butterworth Heinemann De la Torre, M. (ed.), 2002. Assessing the values of cultural heritage. Research Report. Los Angeles: Getty Conservation Institute. De Mouthe J., (2005), Natural Materials: Sources, Properties & Uses, Butterworth-Heinemann Drayman-Weisser T. (ed.) (2000), Gilded Metals: History, technology & conservation Ehrenreich R. M. (1991), Metals in Society: Theory beyond Analysis (vol. 8 pt 2) Feest, Christian. (2014). Ethnographic Objects: Polymaterial and Polycultural. Florian, M. et al (1990), The Conservation of Artifacts Made from Plant Materials, Getty Kite M. & Thomson R., (2005), conservation of leather and related materials, Elsevier Mailand D., (1999), Preserving Textiles: A guide for the nonspecialist, Indianapolis Museum of Art Rivers S. & Umney N. (2003), Conservation of Furniture, Butterworth Russell, R. and Winkworth, K., 2009. Significance 2.0: A guide to assessing the significance of collections. 2nd Edition. Rundle Mall, SA: Collections Council of Australia. Tennent, N.H. 1999. The conservation of glass and ceramics. London: James & James. Unger A., Schniewind A. P. and Unger W. (2001), Conservation of Wood Artifacts. A Handbook, Springer, Germany Wright, M., (ed.) 2002. The Conservation of Fur, Feather and Skin, Conservators of Ethnographic Artefacts. London: Archetype.