Περιεχόμενο
Θεωρητικό Μέρος Μαθήματος
Στοιχεία βοτανικής και τεχνολογίας ξύλου με ειδική έμφαση στη ανατομία, δομή, χημική σύσταση και φυσικές και μηχανικές ιδιότητες του ξύλου.
Τεχνικές και υλικά κατασκευής ξύλινων τεχνουργημάτων (ξυλόγλυπτα, έπιπλα, κορνίζες, λαογραφικά αντικείμενα κ.ά). Μέθοδοι και υλικά διακόσμησης όπως χρύσωμα (νερό, λάδι), αργύρωμα, μαρκετερί, japanning κ.λ.π.
Παθολογία ξύλου από βιοτικούς και αβιοτικούς παράγοντες. Ανάλυση των φθορών και των μηχανισμών τους. Ταυτοποίηση φθορών και προσδιορισμός κατάστασης διατήρησης των υλικών των ξύλινων αντικειμένων/στοιχείων με σκοπό τη διάγνωση και τη θεραπεία τους.
Δεοντολογία συντήρησης/αποκατάστασης, ξύλινων τεχνουργημάτων.
Μέθοδοι τεκμηρίωσης και ταυτοποίησης υλικών και φθορών σε ξύλινα τεχνουργήματα, με παρεμβατικές και μη μεθόδους εξέτασης/ανάλυσης.
Σύγχρονα υλικά και μέθοδοι συντήρησης και αποκατάστασης (καθαρισμός, απολύμανση /απεντόμωση, στερέωση, συγκόλληση, συμπλήρωση, αισθητική αποκατάσταση, προληπτική συντήρηση κλπ).
Εργαστηριακό Μέρος Μαθήματος
• Μέθοδοι μικροσκοπικής/μακροσκοπικής εξέτασης στο ορατό και στο υπεριώδες για τη ταυτοποίηση ξύλου και υλικών κατασκευής και διακόσμησης, φθορών αλλά και προγενεστέρων επεμβάσεων.
• Αναγνώριση/ταυτοποίηση, σε μακροσκοπικό και μικροσκοπικό επίπεδο, σχηματότυπων αλλοίωσης ξυλοδιατρητικών και ξυλοφάγων οργανισμών και μικροοργανισμών.
• Έλεγχος ιδιοτήτων ξύλου
• Έλεγχος διαφόρων φυσικών και συνθετικών συγκολλητικών όσο αφορά την αντοχή και την αντιστρεψιμότητα τους
• Έλεγχος φυσικών και συνθετικών επιστρωμάτων (βερνικιών) όσο αφορά τη στιλπνότητα τους και την αντοχή τους στη φωτοοξείδωση.
• Μέθοδοι καθαρισμών
• Πρακτική άσκηση στη χρήση των βασικών εργαλείων επεξεργασίας ξύλου με έμφαση στα ιστορικά εργαλεία της κάθε περιόδου.
• Μελέτη/παρουσίαση των διακοσμητικών τεχνικών και υλικών μέσω δοκιμίων και ιστορικών αντικειμένων. Διαφοροποιήσεις τους ανά εποχές
• Κατ’ επιλογή δημιουργία δοκιμίων διακόσμησης ή κατασκευαστικής λεπτομέρειας τεχνουργήματος και δοκιμίων προσομοίωσης φθορών και απωλειών για την ανάπτυξη δεξιοτήτων αποκατάστασης
• Εφαρμογή των γνώσεων των φοιτητών σε πραγματικό ξύλινο τεχνούργημα στο οποίο διεξάγουν ολοκληρωμένη μελέτη συντήρησης (project).
Μαθησιακά Αποτελέσματα
Στόχος του μαθήματος είναι οι φοιτητές να είναι σε θέση να επιλέξουν και να εφαρμόσουν αποτελεσματικά τις καταλληλότερες μεθόδους συντήρησης και αποκατάστασης ξύλινων ιστορικών και αρχαιολογικών τεχνουργημάτων, βασιζόμενοι α) στη επιτυχή διάγνωση των φθορών τους, β) στην αξιόπιστη ταυτοποίηση της τεχνολογίας και των υλικών κατασκευής και διακόσμησης τους, γ) στις πιο σύγχρονες μεθόδους και υλικά συντήρησης δ στο ιστορικό πλαίσιο δημιουργίας και χρήσης τους, ε) στους κανόνες ηθικής και δεοντολογίας που διέπουν την επιστήμη της συντήρησης, διατηρώντας τόσο τη υλική όσο και την άυλη πληροφορία που φέρουν τα ξύλινα τεχνουργήματα.
Μετά το τέλος του μαθήματος οι φοιτητές θα είναι σε θέση να:
• Γνωρίζουν τις σύγχρονες μεθόδους και υλικά συντήρησης που εφαρμόζονται σε ξύλινα ιστορικά και αρχαιολογικά αντικείμενα σε διεθνές επίπεδο και να μπορούν να επιλέγουν την καταλληλότερη, τεκμηριώνοντας τη επιλογή τους βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων που καθορίζονται κάθε φορά από το σκοπό της επέμβασης.
• Αποκτήσουν δεξιότητες ώστε να μπορούν να εφαρμόζουν με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο την κάθε προσέγγιση συντήρησης που θα επιλέξουν.
• Είναι σε θέση να ενεργήσουν ατομικά λαμβάνοντας πρωτοβουλίες για την αντιμετώπιση ενός προβλήματος συντήρησης αλλά ταυτόχρονα να μπορούν να λειτουργήσουν και μέσα σε μια ομάδα σε ρόλο συντονιστή ή μέλους.
• Μπορούν να θέσουν ερευνητικά ερωτήματα και να σχεδιάζουν πειραματικές διαδικασίες για την απάντηση αυτών.
• Μπορούν να εξετάζουν τα αντικείμενα με κριτική σκέψη και να αντιλαμβάνονται τα αντικείμενα με το σύνολο των αξιών που ενσωματώνουν.
• Μπορούν να ανταποκρίνονται με επάρκεια σε αυτά που καθορίζει η ηθική και η δεοντολογία της επιστήμης της συντήρησης, όσο αφορά στη διάγνωση, στην επεμβατική και στην προληπτική συντήρηση.
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Γλώσσα αξιολόγησης ελληνική (αγγλική για Erasmus).
Ο τελικός βαθμός αξιολόγησης του φοιτητή διαμορφώνεται κατά 50% από το βαθμό αξιολόγησης του θεωρητικού μέρους και κατά 50% από το βαθμό αξιολόγησης του εργαστηριακού. Αξιολόγηση φοιτητών (100%):
ΘΕΩΡΙΑ (50%): γραπτή τελική εξέταση στο τέλος του εξαμήνου.
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ (50%): Ο βαθμός του εργαστηριακού μέρους του μαθήματος, προκύπτει: α) από δύο εργασίες που κατατίθενται από τον φοιτητή/τρια για τα δύο τρίωρα εργαστηριακά μέρη του μαθήματος, 60%. Η μια αφορά τις 10 εργαστηριακές ασκήσεις που υλοποιούνται στο ένα τρίωρο και η δεύτερη εργασία αφορά το έργο συντήρησης (project) ενός ξύλινου τεχνουργήματος. β) από δυο παρουσιάσεις σε power point (3-4 λεπτά, max:4 διαφάνειες ανά σπουδαστή) 10%. Η μια παρουσίαση αφορά ένα ξενόγλωσσο άρθρο που έχει επιλέξει ο φοιτητής/τρια και εμπίπτει στο θεωρητικό ή εργαστηριακό μέρος του μαθήματος και η δεύτερη τις εργασίες συντήρησης που πραγματοποίησε ο κάθε φοιτητής/τρια στο τεχνούργημα που είχε αναλάβει. γ) από την παρουσία του σπουδαστή/τρια στο εργαστήριο (συνέπεια, επιμέλεια, εργατικότητα, πνεύμα συνεργασίας, αποτελεσματικότητα κ.λπ.) 30%.
ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΗ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ελληνική:
1.Τσουμής Θ. Γ., Επιστήμη και Τεχνολογία του Ξύλου, Θεσσαλονίκη, 1983.
2.Φιλλίπου, Ι. Λ. Χημεία και χημική τεχνολογία του ξύλου, Εκδόσεις Γιαχούδη-Γιαπούλη, Θεσσαλονίκη, 1986.
Ξενόγλωσση :
1.Bucur, V. Non-destructive characterization and Imagine of wood, Springer Series in Wood Science, Springer Verlag Berlin Heidelberg, Germany, 2003. 2.de la Rie, E. R. Stability and function of Coatings used in conservation, In: Proceedings of an International Conference on Polymers in Conservation, Manchester1991, (Eds: Allen, N.S.; Edge, M. and Horie, C. V), Royal Society of Chemistry, Information Services, 1992. 3.Dorge V. and Hοwlett C. F. (eds.) , Painted wood: History and conservation, Proceedings of the Symposium organized by the Wooden Artefacts Group of the American Institute for Conservation of historic and artistic works on Virginia 1994, The Getty Conservation Institute, Los Angeles, 1998. 4.Dardes, Kathleen, and Andrea Rothe, eds. The Structural Conservation of Panel Paintings: Proceedings of a Symposium at the J. Paul Getty Museum, The Getty Conservation Institute Los Angeles, 1998. 5.Eaton R. A. and Hale M. D. C., Wood. Decay pest and protection. (Eds. Chapman and Hall), London, 1993. 6.Feller, R. L. Accelerated Aging in Conservation Science, Getty Conservation Institute, 1994. 7.Horie, C. V. Materials for Conservation-Organic Consolidants, Adhesives and Coatings Butterworths, Borough Green, Sevenoaks, Kent TN15 8PH, UK, 1987. 8.Rowell R.r M., (ed.) Handbook of Wood Chemistry and Wood Composites. University of Wisconsin, Madison, USA, 2005. 9. Rivers S. and Umney N. Conservation of furniture, Butterworth-Heinemann, 2003. 10. Panshin, A. J. and De Zeeuw, C. Textbook of wood technology: Structure, identification, properties and uses of the commercial woods of the United-states and Canada, McGraw-Hill Book Company, 1980. 11. Schweingruber, F. H. Microscopic Wood Anatomy, Swiss Federal Institute for forestry research, Zurcher AG, Zug,1978. 12. Unger A., Schniewind A. P. and Unger W. Conservation of Wood Artefacts. A Handbook, Springer, Germany, 2001. 13. Van Duin P., VanLoosdrecht D. and Wheeler, D. (eds.) Proceedings of the Fourth International Symposium on Wood and Furniture Conservation, Rijksmuseum /VeRes Amsterdam, 1999.