Περιεχόμενο Μαθήματος
Το εισαγωγικό μάθημα στη συντήρηση ζωγραφικών έργων εστιάζει στις τρεις βασικές κατηγορίες έργων σε φορητό ή σταθερό υποστήριγμα, δηλαδή τις τοιχογραφίες, τις φορητές εικόνες και τις ελαιογραφίες σε καμβά και εξετάζει συνοπτικά την εξέλιξη των τεχνολογικών και μορφικών χαρακτηριστικών τους, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.
Το μάθημα βασίζεται στη συνδυαστική διδασκαλία και καλύπτει τις τρεις βασικές κατηγορίες ζωγραφικής που κυριάρχησαν μέχρι το τέλος του 20ου αιώνα, δηλαδή την τοιχογραφία, τη ζωγραφική σε ξύλινο υποστήριγμα (φορητή εικόνα) και τις ελαιογραφίες σε υφασμάτινα υποστηρίγματα.
Το θεωρητικό μάθημα εστιάζει:
• στο ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο ήκμασαν οι προαναφερόμενες ζωγραφικές τεχνικές,
• στη μελέτη των υλικών και της τεχνολογίας κατασκευής, της στρωματογραφίας των έργων, την αναγνώριση ιχνών εργαλείων και τεχνολογικών χαρακτηριστικών, επεμβάσεων, επιζωγραφίσεων.
• στην παθολογία των ζωγραφικών έργων τέχνης με έμφαση στις πρωτογενείς φθορές και τη μεθοδολογία διάγνωσης,
• στη δεοντολογία και τη μεθοδολογία συντήρησης και αποκατάστασης,
• σε στοιχεία προληπτικής συντήρησης και πρώτων σωστικών μέτρων, καθώς και κριτήρια επιλογής της μεθοδολογίας συντήρησης.
Παράλληλα οι φοιτήτριες/ές ασκούνται σε δοκίμια ζωγραφικών έργων, εικόνων και τοιχογραφιών. Οι ασκήσεις περιλαμβάνουν την:
• Εξοικείωση με τα υλικά και τις τεχνικές κατασκευής τοιχογραφιών, φορητών εικόνων και ελαιογραφιών σε καμβά.
• Ανάπτυξη και παρουσίαση μεθοδολογίας διερεύνησης και τεκμηρίωσης της τεχνολογίας κατασκευής και κατάστασης διατήρησης.
• Εξέταση στρωματογραφικών τομών, αναγνώριση τεχνολογικών χαρακτηριστικών, επεμβάσεων, επιζωγραφίσεων.
• Αναγνώριση και κατανόηση μηχανισμών εμφάνισης πρωτογενών φθορών
• Ανάπτυξη προτάσεων προληπτικής συντήρησης και σωστικών μέτρων.
• Δεοντολογία και ηθικοί περιορισμοί στη λήψη αποφάσεων για τη συντήρηση των ζωγραφικών έργων.
Μαθησιακά Αποτελέσματα
Μετά την ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές οι φοιτήτριες θα είναι σε θέση να κατανοήσουν, σε πρώτο επίπεδο:
• τις βασικές γνώσεις για τις τεχνικές και τα υλικά των ζωγραφικών έργων, δηλαδή τοιχογραφιών, φορητών εικόνων και ελαιογραφιών σε καμβά,
• τα τεχνολογικά χαρακτηριστικά που συνδέονται με την κατάσταση διατήρησής τους,
• τους κυριότερους παράγοντες και μηχανισμούς φθοράς τους,
• τη μεθοδολογία διάγνωσης κατάστασης διατήρησης, των υλικών, και τεχνικών κατασκευής τους,
• την παθολογία τους, με έμφαση στις πρωτογενείς και ενδογενείς φθορές,
• τις βασικές διαδικασίες συντήρησής τους,
• τα στοιχεία που πρέπει να συνεκτιμώνται για την προληπτική, επεμβατική συντήρηση και αποκατάσταση των ζωγραφικών έργων τέχνης, την ιστορική και αισθητική υπόστασή τους, τις αξίες και τη σημαντικότητά τους,
• το νομικό, ηθικό και δεοντολογικό πλαίσιο προστασίας τους.
• Επίσης, οι φοιτήτριες και φοιτητές θα αποκτήσουν βασικές γνώσεις των μεθόδων εξέτασης και τεκμηρίωσης καθώς και τις απαραίτητες δεξιότητες χειρισμού των ζωγραφικών έργων.
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΦΟΙΤΗΤΩΝ
Γλώσσα αξιολόγησης ελληνική (αγγλική για Erasmus).
Ο τελικός βαθμός αξιολόγησης του φοιτητή διαμορφώνεται κατά 50% από το βαθμό αξιολόγησης του θεωρητικού μέρους και κατά 50% από το βαθμό αξιολόγησης του εργαστηριακού.
Αξιολόγηση φοιτητών (100%):
ΘΕΩΡΙΑ: Γραπτή εξέταση (50%)
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟ ΜΕΡΟΣ (50%):
• Ερωτηματολόγιο (5%)
• Γραπτή Εργασία (15%)
• Παρουσίαση (15%)
• Τεχνική Αναφορά (15%)
Τα κριτήρια αξιολόγησης αναφέρονται προφορικά στο δια ζώσης μάθημα και γραπτά στο e-class του μαθήματος.
ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
-Agrawal, O.P., 2001. Examination and conservation of wall paintings: a manual, New Delhi: Sundeep Prakashan.
-Bomford D., Leonard, M., 2005, Issues in the Conservation of Paintings. Getty Conservation Institute Series: Readings in Conservation.
-Brajer, I., 2008. Values and opinions of the general public on wall paintings and their restoration: a preliminary study, Conservation and Access: Contributions to the 2008 IIC Congress, London.
-Βιτρούβιος (1996) Περί αρχιτεκτονικής. Πλέθρον, Αθήνα.
-Bregnhøi, L., Hughes, H., Lindbom, J., Olstad T., Verweij E., 2009. Paint Research in Building Conservation. London, Archetype.
-Casadio, F, Giangualano, I., Piqué, F. (2004) Organic materials in wall paintings: the historical and analytical literature, Reviews in Conservation.
-Cather, S., (ed.) 1987. The conservation of wall paintings: proceedings of a symposium organized by the Courtauld Institute of Art and the Getty Conservation Institute, London, July 13-16, 1987.
-Cennini C., 1990. Το Βιβλίο της Τέχνης. Αθήνα, Artigraf.
–Cowper A.D., 1998. Lime and Mortars. Donhead Publishing Ltd.
-Dardes, Κ., Rothe, Α. (eds), 1995. The Structural Conservation of Panel Paintings: Proceedings of a Symposium at the J. Paul Getty Museum. Getty Conservation Institute.
Δουλγερίδης Μ. 2012. Υλικά και Τεχνικές της ζωγραφικής στο πέρασμα του χρόνου. Αγγελάκη.
Διονύσιος ο εκ Φουρνά, Ερμηνεία της ζωγραφικής τέχνης. Παπαδόπουλου – Κεραμέως Α., τυπογραφείο B. Kirschbaum 1909, ανατύπωση από τις εκδόσεις Σπανός.
-Eastlake Sir C. L., 1960. Methods and materials of the great schools and masters, Dover Publications, vol. 1, New-York.
-Feller, R. ed. 1986. Artists’ Pigments: A Handbook of Their History and Characteristics, Volume 1. Washington: National Gallery of Art.
-ICOMOS, (2003) Principles for the Preservation and Conservation/Restoration of Wall Paintings, ICOMOS.
-International Institute for Conservation (IIC), 1996. Painting techniques: History, Materials and Studio Practice Contributions to the IIC Dublin Congress, IIC.
-Kakoulli I., 2009. Ancient Greek Painting Techniques and Materials, Archetype.
Καπετανίδης Ν. 2005. Χρώματα Ζωγραφικής & Αρχιτεκτονικής. Εκδ. Ζήτη.
Κόντογλου Φώτιος, (1979) Έκφρασις της Ορθοδόξου Εικονογραφίας, Αστήρ.
Λυδάκης Στ. 2009. Oρολογία εικαστικών τεχνών, Αθήνα, εκδ. Μέλισσα.
-Mayer, R., 1982. The Artist’s Handbook of Materials and Techniques. New York: Viking Press.
-Mastrotheodoros G., Beltsios K.G., Zacharias N., 2010. Assessment οf The Production Of Antiquity Pigments Through Experimental Treatment οf Ochres αnd οther Iron Based Precursors. Mediterranean Archaeology and Archaeometry, Vol. 10, No. 1, pp. 37‐59.
-Merrifield M. 2004. The Art of Fresco Painting in the Middle Ages and the Renaissance, Dover Publications.
-Mora P., Mora L., Philippot P., 1985. The Conservation of Wall Paintings. Butterworths.
-Phenix, A., Chui S.A., eds. 2011. Facing the Challenges of Panel Paintings Conservation: Trends, Treatments, and Training: Proceedings from the Symposium Facing the Challenges of Panel Paintings Conservation: Trends, Treatments, and Training Organized by the Getty Conservation Institute, the Getty Foundation, and the J. Paul Getty Museum: The Getty Center, Los Angeles, May 17-18, 2009. Los Angeles, CA: Getty Conservation Institute.
-Pique, F., (2005) Science for the Conservation of Wall Paintings, GCI Newsletter 20.2, Summer 2005.
Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, (1994). Περί της αρχαίας ελληνικής ζωγραφικής, 35ο βιβλίο της Φυσικής Ιστορίας. Άγρα.
-Roy Ashok, ed., 1993. Artists’ Pigments: A Handbook of Their History and Characteristics, Volume 2. National Gallery of Art
Τόμπσον, Ν., Οι τεχνικές και τα υλικά της μεσαιωνικής ζωγραφικής, εκδόσεις Αρμός.
-Torraca, Giorgio, 2009. Lectures on Materials Science for Architectural Conservation. Los Angeles: The Getty Conservation Institute.
-Wallert, A., Hermens, E., Peek, M., 1995. Historical painting techniques, materials, and studio practice: preprints of a symposium, University of Leiden, the Netherlands, 26-29 June, 1995 Getty Conservation Institute.
-West FitzHugh, E., ed. 1997. Artists’ Pigments: A Handbook of Their History and Characteristics, Volume 3. National Gallery of Art
– Συναφή επιστημονικά περιοδικά:
-Studies in Conservation
-Reviews in Conservation
-Journal of Architectural Conservation
-Getty Conservation Institute (GCI) Newsletter
-Journal of Cultural Heritage