Περιεχόμενο Μαθήματος
Ερευνητικά πεδία της Ιστορίας της Τέχνης. Η υλική τεκμηρίωση των έργων τέχνης. Η τεκμηρίωση της ηλικίας, του τόπου προέλευσης και της πατρότητας των έργων. Μορφή, Δομή, Στυλ: Οι μορφο-αναλυτικές και μορφο-ιστορικές μέθοδοι. Περιεχόμενο και Νόημα: Η προ-εικονογραφική – εικονογραφική – εικονολογική μέθοδος Panofsky. Εισαγωγή στην ερμηνευτική θεωρία της Ιστορίας της Τέχνης. Το έργο και τα συμφραζόμενά του. Έργο τέχνης και θεατής: η αισθητική της πρόσληψης. Η τέχνη ως σημείο: Η σημειωτική – σιγματική μέθοδος. Η αναλυτική – ψυχολογική προσέγγιση της τέχνης. Τέχνη και Κοινωνία: Η κοινωνικο-ιστορική προσέγγιση. Η Ιστορία της Τέχνης και οι συγγενικές της επιστήμες. Ιστορία των αισθητικών θεωριών. Πλάτων: Τέχνη και μίμηση, Το ωραίο, Η ηθική. Αριστοτέλης: Η οικεία ηδονή της τραγωδίας, Η αριστοτελική απάντηση στον Πλάτωνα. Ελληνισμός και Ρωμαϊκός κλασικισμός. Πλωτίνος. Ο Μεσαίωνας: Αυγουστίνος, Θωμάς ο Ακινάτης. Η θεωρία της ερμηνείας. Η Αναγέννηση: Νεοπλατωνισμός. Η θεωρία της ζωγραφικής. Διαφωτισμός: Ο καρτεσιανός ρασιοναλισμός, Ποιητική, Θεωρία της ζωγραφικής, Προς μια ενιαία αισθητική. Η εμπειριοκρατία. Φαντασία και καλλιτεχνική δημιουργία. Το πρόβλημα του γούστου. Οι αισθητικές ποιότητες. Γερμανικός ιδεαλισμός: Καντ. Αντικειμενικός ιδεαλισμός. Ο Ρομαντισμός: Η αισθητική του συναισθήματος, Θεωρίες για τη Φαντασία, Σοπενχάουερ και Νίτσε. Ο καλλιτέχνης και η κοινωνία: Η τέχνη για την τέχνη, Ρεαλισμός, Κοινωνική υπευθυνότητα. Σύγχρονες εξελίξεις: Ο Κρότσε και οι Μεταφυσικοί, Σανταγιάννα και Ντιούι, Σημειολογικές προσεγγίσεις, Μαρξισμός – Λενινισμός, Φαινομενολογία και Υπαρξισμός, Εμπειριοκρατία.
Στο σεμινάριο οι φοιτητές καλούνται να εκπονήσουν και να παρουσιάσουν μια γραπτή εργασία σχετικά με ένα γλυπτό ή ζωγραφικό έργο της επιλογής τους, κατόπιν συστηματικής βιβλιογραφικής έρευνας. Η εργασία ακολουθεί την μεθοδολογία του Εrwin Panofsky και περιλαμβάνει τρεις ενότητες: α) προ-εικονογραφική ανάλυση (περιγραφή), β) εικονογραφική ανάλυση (αναγνώριση του θέματος, ταυτοποίηση των μορφών, αποκωδικοποίηση των συμβόλων) και γ) εικονολογική ανάλυση (μελέτη της τεχνοτροπίας, ένταξη του έργου σε τάση, ρεύμα, κίνημα κλπ). Η εικονολογική ανάλυση συσχετίζει το έργο τέχνης με τα δεδομένα κάθε εποχής, τα οποία καθορίζονται από ευρύτερα εθνικά, οικονομικά, θρησκευτικά και ιδεολογικά αίτια. H ερμηνευτική μέθοδος του Panofsky στηρίζεται στην πεποίθηση ότι οι επιλογές του καλλιτέχνη (μορφές και θέματα) συσχετίζονται με την εποχή του. Για να αποκαλυφθεί το εικονολογικό περιεχόμενο ενός έργου θα πρέπει να αποκωδικοποιηθούν οι ιστορικά καθορισμένοι συμβολισμοί.
Μαθησιακά Αποτελέσματα
Στόχος του μαθήματος είναι να αναπτύξουν οι φοιτητές ικανότητες σχετικά με την ανάγνωση, αναγνώριση, αποκωδικοποίηση, ερμηνεία του έργου τέχνης. Βασιζόμενοι στην μέθοδο του Panofsky, οι φοιτητές θα είναι σε θέση να προσεγγίσουν ένα έργο τέχνης, ζωγραφικής ή γλυπτικής, ακολουθώντας τα στάδια της προ-εικονογραφικής, εικονογραφικής και εικονολογικής ανάλυσης. Η προ-εικονογραφική ανάλυση αφορά στην αρχή της διερεύνησης, στην αναγνώριση των απεικονιζόμενων αντικειμένων. Η εικονογραφική ανάλυση ασχολείται με το δευτερεύον ή συμβατικό θέμα που κτίζει τον κόσμο των εικόνων, των ανεκδότων, των αλληγοριών. Η ερμηνεία επιχειρείται με βάση τις πηγές που οδηγούν στην αποκάλυψη της σύστασης των μοτίβων. Συχνά σημαντικό εργαλείο είναι η τυπολογία. Η διαδικασία στην προκειμένη περίπτωση αφορά στην διαπίστωση, στην επισήμανση. Δεν ερμηνεύει και δεν αξιολογεί. Η εικονολογική ανάλυση επιχειρεί να ανακαλύψει τα στρώματα σημασίας πίσω από αυτό που βλέπει το μάτι. Με τον τρόπο αυτόν, οι φοιτητές θα είναι σε θέση να διακρίνουν, να αποκρυπτογραφήσουν και να ερμηνεύσουν στοιχεία και μοτίβα που, συχνά, περιοδικά ή σπανίως ανιχνεύονται στα έργα τέχνης μιας συγκεκριμένης εποχής ή ακόμη και στο πέρασμα των αιώνων. Οι φοιτητές, στην προκειμένη περίπτωση, εξοικειώνονται με την εικονογραφία προκειμένου να συντηρήσουν ένα έργο τέχνης, επιδεικνύοντας σεβασμό και υπευθυνότητα.
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΦΟΙΤΗΤΩΝ
Γλώσσα αξιολόγησης: Ελληνική
Αξιολόγηση φοιτητών (100%): Γραπτή τελική εξέταση
-Με ερωτήσεις σύντομης απάντησης
-Με ερωτήσεις ανάπτυξης θεμάτων
-Με ερωτήσεις μελέτης περιπτώσεων
-Γραπτή εργασία
-Δημόσια παρουσίαση
ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ελληνόγλωσση
-Beardsley, M. C. (1989). Ιστορία των αισθητικών θεωριών. Αθήνα: Νεφέλη.
-Belting, H., Dilly, H., Kemp, W., Sauerlander, W. & Warnker, M. (επιμ.). (1995). Εισαγωγή στην Ιστορία της Τέχνης. Θεσσαλονίκη: Βάνιας.
-Croce, B. (1976). Κείμενα Αισθητικής Ιστοριογραφίας. Δοκίμια. Αθήνα: Δωδώνη.
-Πανόφσκι, Έ. (1991). Μελέτες εικονολογίας. Αθήνα: Νεφέλη.
-Παππάς, Γ. (επιλογή, μετάφραση). (1993). Κείμενα για την Τέχνη. Αθήνα: Νεφέλη.
-Wittgenstein, L. (2002). Περί τέχνης και αισθητικής. Λευκωσία: Ανδρέου.
-Wolfflin, H. (1992). Βασικές έννοιες της Ιστορίας της Τέχνης. Θεσσαλονίκη: Παρατηρητής.
Ξενόγλωσση
-Harrison, C., Wood, P. & Gaiger, J. (eds.) (2000). Art in Theory 1648-1815: An Anthology of Changing Ideas. Oxford, UK: Blackwell Publishing.
-Harrison, C., Wood, P. & Gaiger, J. (eds.) (1998). Art in Theory, 1815-1900: An Anthology of Changing Ideas. Oxford, UK: Blackwell Publishing.
-Harrison, C., & Wood, P. (eds.) (2003). Art in Theory 1900-2000: An Anthology of Changing Ideas. Oxford, UK: Blackwell Publishing.
-Chalumeau J. L. (2009). Les théories de l’art. Philosophie, critique et histoire de l’art de Platon à nos jours. Paris: Vuillert.
-Freeland, C. (2003). Art Theory: A Very Short Introduction. New York: Oxford University Press.
-Grabar, A. (1992). Les origines de l’esthétique médiévale, Paris: Macula.