Περιεχόμενο Μαθήματος
Η φωτογραφία είναι ένα μέσο καταγραφής όλων αυτών που υπάρχουν γύρω μας. Η πλειοψηφία των ανθρώπων, ειδικά τη σύγχρονη εποχή, κατέχουν μια ή περισσότερες φωτογραφικές μηχανές DSLR ή compact, καθώς και ενσωματωμένη κάμερα στο κινητό τους τηλέφωνο. Η φωτογραφία είναι πλέον αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας, ιδιαίτερα για τους νέους που καταγράφουν, προβάλλουν και κοινοποιούν τις δραστηριότητές τους μέσω αυτής. Παρόλα αυτά, η σωστή λήψη φωτογραφιών δεν είναι τυχαία. Απαιτείται τόσο θεωρητική γνώση, όσο και στοχευμένη πρακτική εξάσκηση. Πολύ περισσότερο δε, όταν ένας συντηρητής καλείται να φωτογραφίσει αντικείμενα πολιτιστικής κληρονομιάς. Στην περίπτωση αυτή, η φωτογράφιση διέπεται από πολύ συγκεκριμένους κανόνες που πρέπει να ακολουθηθούν έτσι ώστε το αποτέλεσμα να είναι άρτιο και να αποδίδει πιστά το αντικείμενο. Για το λόγο αυτό, οι φοιτητές πρέπει πρώτα να λάβουν τις βασικές γνώσεις φωτογραφίας και στη συνέχεια να εξειδικευτούν στη λήψη φωτογραφιών για τη συντήρηση.
Το μάθημα είναι σύνθεση, άρα την ώρα του μαθήματος αφενός γίνεται παράδοση της θεωρίας και αφετέρου ακολουθεί η πρακτική εφαρμογή της με παραδείγματα και ασκήσεις για τους φοιτητές.
Όσον αφορά τη Θεωρητική Διδασκαλία:
1. Ιστορική αναδρομή (πώς ξεκίνησε, πώς εξελίχτηκε και πού βρίσκεται τώρα η φωτογραφία)
2. Ανθρώπινη όραση (αρχή λειτουργίας), Σύγκριση ανθρώπινου οφθαλμού – φωτογραφικής μηχανής. Το χρώμα στη φωτογραφία. Χρωματικά Συστήματα.
3. Βασικοί Τύποι Φωτογραφικών Μηχανών. Συστήματα στήριξης (τρίποδα και ντεκλανσέρ).
4. Φιλμ και αισθητήρες. Αναλογική/ ψηφιακή φωτογραφία.
5. Χρήση αναλογικών και ψηφιακών φωτογραφικών μηχανών.
6. Βασικές έννοιες: Διάφραγμα, Ταχύτητες φωτοφρακτών, Ευαισθησία (ISO).
7. Εξισορρόπηση λευκού στην ψηφιακή φωτογραφία. Φίλτρα. Bracketing. Κλίμακες. Φόντο.
8. Φακοί. Ταξινόμηση των φακών (ευρυγώνιος, νορμάλ, τηλεφακός, φακοί ζουμ). Ιδιότητες των φωτογραφικών φακών. Εστιακή απόσταση, βάθος πεδίου, παράγοντες από τους οποίους εξαρτάται.
9. Όργανα μέτρησης του φωτός (φωτόμετρο, κελβινόμετρο, φλασόμετρο) και μέθοδοι φωτομέτρησης. Ιστόγραμμα.
10. Φωτισμός, φυσικό φως με τις χρωματικές εναλλαγές του, τεχνητό φως με τις διαφορετικού χρώματος πηγές του, ποιοτικά χαρακτηριστικά και εφαρμογές, θερμοκρασία χρώματος, ανακλαστήρες, σκληρός και μαλακός φωτισμός και συνδυασμοί.
11. Εφαρμογές της Φωτογραφίας στη Συντήρηση 1: Εξειδικευμένες φωτογραφήσεις για εφαρμογή στον τομέα της Πολιτιστικής Κληρονομιάς και της Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης (συμμετρικός/ εφαπτομενικός/ περιμετρικός/διερχόμενος φωτισμός)
12. Εφαρμογές της Φωτογραφίας στη Συντήρηση 2: Εξειδικευμένες φωτογραφήσεις για εφαρμογή στον τομέα της Πολιτιστικής Κληρονομιάς και της Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης (φωτογράφηση τρισδιάστατων και δυσδιάστατων αντικειμένων, αρχιτεκτονικών θεμάτων, εσωτερικών χώρων)
13. Εφαρμογές της Φωτογραφίας στη Συντήρηση 3: Εξειδικευμένες φωτογραφήσεις για εφαρμογή στον τομέα της Πολιτιστικής Κληρονομιάς και της Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης (Εφαρμογή μεθοδολογιών και διαδικασιών φωτογραφίας για τους σκοπούς της αποτύπωσης αντικειμένων και μνημείων, φωτογραμμετρία, μακροφωτογράφηση κ.λ.π.)
Ανάλογα με το περιεχόμενο κάθε διάλεξης, αυτές θα συνοδεύονται από πρακτική εξάσκηση όσων διδάχτηκαν στο θεωρητικό μέρος. Όσον αφορά την πρακτική εφαρμογή:
1. Κλίμακες και σπουδαιότητα χρήσης τους
2. Εξοικείωση με τις φωτογραφικές μηχανές (αναλογικές και ψηφιακές)
3. Βάθος πεδίου και ταχύτητα
4. Ευαισθησία (ISO)
5. Βασικός εξοπλισμός φωτογράφησης
6. Ιστόγραμμα
7. Φωτισμός και φωτογράφιση
8. Φαινόμενα ανάκλασης, διάχυσης και φίλτρα
9. Φωτογράφηση έργων σε εσωτερικό χώρο
10. Φωτογράφηση έργων σε εξωτερικό χώρο
11. Εξειδικευμένες τεχνικές φωτογράφησης έργων τέχνης (συμμετρικός/ εφαπτομενικός/ περιμετρικός/διερχόμενος φωτισμός, τρισδιάστατα αντικείμενα κ.λ.π.)
12. Εξειδικευμένες τεχνικές φωτογράφησης έργων τέχνης (φωτογράφηση τρισδιάστατων και δυσδιάστατων αντικειμένων, αρχιτεκτονικών θεμάτων, εσωτερικών χώρων)
13. Εξειδικευμένες τεχνικές φωτογράφησης έργων τέχνης (Εφαρμογή μεθοδολογιών και διαδικασιών φωτογραφίας για τους σκοπούς της αποτύπωσης αντικειμένων και μνημείων, φωτογραμμετρία, μακροφωτογράφηση κ.λ.π.)
Μετά την ολοκλήρωση του μαθήματος οι φοιτητές θα είναι ικανοί να:
• Αξιοποιούν τις βασικές αρχές της φωτογράφισης ώστε να ελέγχουν τις παραμέτρους και τις λήψεις των απεικονίσεων και κατ’ επέκταση αξιολογούν τα αποτελέσματα
• Κατανοούν έννοιες όπως η εστιακή απόσταση του φακού, το βάθος πεδίου, η ευαισθησία, η λειτουργία της εξισορρόπησης λευκού, η φωτομέτρηση κ.α.
• Κατανοούν τις ιδιαιτερότητες των φωτογραφικών μηχανών, των φακών και των φίλτρων
• Διακρίνουν τις διαφορετικές πηγές φωτισμού (φυσικός – τεχνητός φωτισμός, θερμοκρασία χρώματος, οπτική συμπεριφορά υλικών) και να έχουν την ικανότητα φωτογράφησης µε τη χρήση διαφορετικού τύπου φωτιστικών πηγών
• Προσδιορίζουν και να επιλέγουν τις κατάλληλες τεχνικές παραμέτρους φωτογράφισης αντικειμένων πριν κατά τη διάρκεια και μετά τη συντήρησης
• Φωτογραφίσουν με άρτιο τεχνικό τρόπο δισδιάστατα και τρισδιάστατα αντικείμενα, αρχιτεκτονικά θέματα και εσωτερικούς χώρους
• Γνωρίζουν τρόπους λήψεως φωτογραφιών αντικειμένων και μνημείων για τη χρήση σε φωτογραμμετρικές μεθόδους. Σύνδεση με το μάθημα του Γ’ εξαμήνου «Αναλογικές και Ψηφιακές Τεχνικές Αποτύπωσης»
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Γλώσσα αξιολόγησης: Ελληνική
Γραπτή εξέταση (50%): οι φοιτητές θα πρέπει να μπορούν να απαντήσουν σε ερωτήσεις θεωρίας που έχουν διδαχτεί κατά τη διάρκεια του εξαμήνου αλλά και σε ερωτήσεις ανάπτυξης που αφορούν τη διεξαγωγή φωτογράφησης αντικειμένων πολιτιστικής κληρονομιάς.
Εκπόνηση εργαστηριακών εργασιών (50%): η πρακτική εφαρμογή που διεξάγεται κατά τη διάρκεια των μαθημάτων θα αξιολογείται με τη μορφή εργασιών. Κάθε εργασία είναι ατομική και βαθμολογείται ξεχωριστά.
Το άθροισμα της βαθμολογίας της γραπτής εξέτασης και του μέσου όρου των εργασιών αποτελούν τον τελικό βαθμό για το μάθημα (100%).
ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
‒ Εισαγωγή στη Φωτογραφία, Πλέθρον, 2008
‒ R. Jacobson R. and Ray S., The Manual of Photography, Εκδ. Focal Press, 1991.
‒ Anderson Feisner E., Color, How to use color in art and design, Laurence King Publishing, 2006
‒ Lister M., The photographic image in digital culture, Routledge, London & New York 1995
‒ Johnson S., Digital Photography, Εκδ. O’Reilly Media, Inc. 2006
‒ The AIC Guide to digital photography and conservation documentation, 2011
‒ Warda J. (editor), Frey F., Heller D., Kushel D., Vitale T., Weaver G., The AIC Guide to Digital Photography and Conservation Documentation, American Institute for Conservation, New York 2011.
‒ Αλεξοπούλου-Αγοράνου Α., Χρυσουλάκης Γ., Θετικές Επιστήμες και Έργα Τέχνης, Εκδόσεις Γκόνη, Αθήνα 1993.
‒ Κατερτζιάδης Π., Βασικά Μαθήματα Φωτογραφίας, ΦΩΤΟ, Αθήνα 2008.
‒ Βακρινός Δ., Ψηφιακή Φωτογραφία, Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε, Nexus Publications, Αθήνα 2018.
‒ Σχίζας Τ., Η Τεχνική της Αναλογικής και της Ψηφιακής Φωτογραφίας, Φωτογραφικό Είδωλο, 7η Ψηφιακή Έκδοση, 2015.
‒ Λυκάκης Μ., Ψηφιακή Φωτογραφία Photoshop – Lightroom, Ιδιωτικό Ινστιτούτο Επαγγελματικής Κατάρτισης Ακαδημία Δημιουργικής Φωτογραφίας ΕΠΕ
Συναφή επιστημονικά περιοδικά:
‒ Journal of Cultural Heritage
‒ Journal of Archaeological Science
‒ Digital Heritage
‒ e-Conservation Journal
‒ e-Preservation Science
‒ International Journal of Conservation Science